25η Νοεμβρίου: Πώς ορίζεται η κακοποίηση της γυναίκας και γιατί αποτελεί αμετάβλητο φαινόμενο

γράφει ο Μάριος Ναπολέων Καλούδης,  Β1

Η πολυπλοκότητα της ερωτικής σχέσης σίγουρα αποτελεί βασικό μυστήριο και ίντριγκα που οδηγεί στο αλόγιστο ενδιαφέρον της. Υπάρχει όμως ένα σημείο που η πολυπλοκότητα αυτή χάνει την γοητεία της, φτάνει σε ακραία επίπεδα, μπερδεύει, αγχώνει και φοβίζει τα μέλη της σχέσης. Το συγκεκριμένο άρθρο απευθύνεται στην κακοποίηση της γυναίκας, ένα φαινόμενο που επικαλύπτεται και ελλοχεύει συχνά ακόμα και στις σύγχρονες σχέσεις. Τι αποτρέπει την απόδραση από αυτήν; Τι ωθεί στην ασάφεια του πότε μια συμπεριφορά θεωρείται κακοποίηση; Με αφορμή την 25η Νοεμβρίου, την παγκόσμια ημέρα κατά της κακοποίησης της γυναίκας, λήφθηκε η πρωτοβουλία συγγραφής αυτού του άρθρου.

 Θέμα συζήτησης γίνεται συχνά η αδυναμία της γυναίκας να φύγει από μια τοξική σχέση. Η "αδυναμία" αυτή δεν θεωρείται κατά κύριο λόγο απλή υπόθεση, καθώς κινείται με καύσιμο πολλών ψυχολογικών και κοινωνικών αλυσίδων που διαβάλουν την ανθρώπινη κρίση και δυσκολεύουν την ελεύθερη βούληση. Σύμφωνα με έρευνες που έχουν διεξαχθεί τα τελευταία χρόνια από αξιότιμα ερευνητικά κέντρα και Πανεπιστήμια, υπάρχουν μερικά, ίσως όχι απόλυτα, αλλά λογικά συμπεράσματα για την συνέχεια των γεγονότων και την κατάληξη στην συζητούμενη αδυναμία.

  Πριν αναλύσουμε την κορυφή είναι σημαντικό να έχουμε μια καλή αντίληψη της βάσης. Σε μία τέτοια σχέση έχουν ορισθεί τρία στάδια που χαρακτηρίζουν μία συμπεριφορά επίσημα ως κακοποίηση. Πρώτον εμφανίζεται η Φάση της δημιουργίας. Φάση της δημιουργίας ονομάζεται η περίσταση κατά την οποία μία σχέση έχει φτάσει σε σημεία έντονης/φορτισμένης συμπεριφοράς εις βάρος της γυναίκας. Θεωρείται πρώιμο στάδιο και είναι συνήθως αυτό στο οποίο η γυναίκα προσπαθεί να αποφύγει διακριτικά τον άνδρα της και τείνει προς την άρνηση της ύπαρξης του προβλήματος. Κατηγορεί ίσως τον εαυτό της ή δικαιολογεί τον άνδρα της για κάποιες ακραίες συμπεριφορές, προσπαθεί να πείσει τον εαυτό της ότι δεν έχει έρθει αυτό το στάδιο. (π.χ. «δεν έπρεπε να είχα πει αυτό το σχόλιο για τα οικονομικά μας», «μάλλον είχε κακή μέρα»). Παράλληλα, διότι η σχέση δεν έχει φτάσει στο επίπεδο της κακοποίησης, η γυναίκα καθησυχάζει τις αμφιβολίες της με το μαστίγιο της φράσης «Θα μπορούσε να είναι πολύ χειρότερα». Όσο εξελίσσεται αυτό το στάδιο, ενώ η γυναίκα προσπαθεί να το επιβραδύνει, πλησιάζουμε στο επόμενο.

 Το δεύτερο στάδιο έρχεται όταν το καθοριστικό συμβάν κακοποίησης εμφανιστεί. Η αφορμή θα μπορούσε να είναι οποιαδήποτε (πχ Άρνηση του σεξ, Ξέσπασμα ζήλιας) και το αποτέλεσμα κρίνεται καταστροφικό. Αυτό το στάδιο, εφόσον αναλύεται ως μεμονωμένο περιστατικό, κρατάει συνήθως από 2-24 ώρες. Συχνά η γυναίκα περνάει μια κατάσταση σοκ και ανάμεικτων συναισθημάτων, αδύναμη στην αρχή να διαχειριστεί τι της συνέβη. Κάποιες φορές, αφού αυτό το ξέσπασμα είναι επακόλουθο του πρώτου σταδίου επικρατεί μια ανακούφιση μέσα της, διότι πρόκειται για κάτι αναμενόμενο και αναπόφευκτο που όμως πλέον έχει περάσει. Φυσικά το συναίσθημα συνοδεύεται από θυμό, και συνάμα φόβο, για την απερίσκεπτη και βίαιη συμπεριφορά του άνδρα. Σε κάποιες περιστάσεις, το στάδιο αυτό μπορεί να αποβεί μοιραίο… (πχ γυναικοκτονία)

  Καταλήγουμε στο τρίτο στάδιο, το χειριστικό παιχνίδι της δήθεν μεταμέλειας, ηρεμίας και ευγένειας από μεριά του άνδρα. Ιπποτική συμπεριφορά, επαναλαμβανόμενες συγγνώμες, άδειες υποσχέσεις. Όλα αυτά συμβάλλουν στην θεμελίωση αυτού του σταδίου. Αποτέλεσμα ερευνών του Walker (1989) δείχνει μετάνοια και από μεριά της γυναίκας, η οποία συμβαίνει να αποσυρθεί τυχόν μηνύσεις ή αποφάσεις για διαζύγιο. Θέμα χρόνου είναι βέβαια πριν η σχέση φτάσει ξανά σε επίπεδα ζήλιας και κτητικότητας, κρίνοντας την πλέον μία βίαιη, ανθυγιεινή ερωτική ενότητα.

 Ξεκαθαρίζοντας τα στάδια της κακοποίησης ήρθε η στιγμή να αναλύσουμε τι εμποδίζει μια γυναίκα να αποδράσει από αυτόν τον κύκλο των συναισθημάτων και γεγονότων. Αρχίζοντας σημαντικό είναι να αναφερθεί ότι ψυχιατρικές έρευνες έχουν αποδείξει πως η αντιμετώπιση των βίαιων ανδρών συνοδεύεται με επίθετα όπως «Άρρωστος», «Διαταραγμένος» ωθώντας έτσι την υποσυνείδητη ιδέα πως ένας φυσιολογικός ψυχολογικά άνθρωπος δεν έχει προοπτικές να φερθεί βίαια. Έτσι, όταν σε μία σχέση επικρατεί η αντίληψη πως ο άνδρας είναι ένας φυσιολογικός άνθρωπος, δύσκολα η γυναίκα θα εκλάβει μια συμπεριφορά ως κακοποίηση. Έπειτα, σε συζυγικές σχέσεις επικρατεί μια πεπαλαιωμένη δομή του άνδρα ως κτήτη φρουρίου και της γυναίκας ως ον υποταγής, άποψη που χορηγείται συχνά και από τις οικογένειες και θέτει την γυναίκα «Αιχμάλωτη» στην οικογένειά της, με μόνο μέσο την σιωπή αφού δεν μπορεί να επιβληθεί στον άνδρα της, διότι «έτσι δουλεύει η οικογένεια». Για να καταφέρει να αντιμετωπίσει το πρόβλημα η γυναίκα, αντί να φύγει, δημιουργεί μηχανισμούς άμυνας έναντι του συζύγου της και του φαινομένου, προκειμένου να εξασφαλίσει την θέση της στην σχέση όσο πιο ομαλά γίνεται, μη δίνοντας αφορμές στον άνδρα της και δρώντας επιφυλακτικά. Ύστερα, ο φόβος φέρει μεγάλο ρόλο στην παραμονή στην σχέση. Φόβος ανεργίας, φόβος απώλειας, παιδιών, έλλειψη οικονομικής ανεξαρτησίας, φόβος της αλλαγής (η τρομακτική δύναμη της συνήθειας), ακόμα και φόβος της κριτικής κρατάνε την γυναίκα πίσω.

 Σημαντικό είναι, κάθε άνδρας πρώτα να φροντίσει στην ανατροπή της αύξησης του γεγονότος. Οι άνδρες, όχι μόνο κακοποιούν, αλλά αρνούνται να δουν το πρόβλημα ακόμα και ως αθώοι, και δυσκολεύονται να προσφέρουν μία χείρα βοηθείας και επίλυσης μιας τέτοιας τοξικής σχέσης. Ακόμα και οι φίλοι σας μπορούν να το κάνουν, η επιφυλακή μπορεί να σώσει ζωές, η άρνηση μόνο εφιάλτες αποφέρει. Τέλος, ως εξωτερικοί παρατηρητές, όλοι έχουμε ευθύνη να ξυπνάμε τα θύματα και να παρακολουθούμε στενά τέτοιες καταστάσεις, εφόσον μπορούμε απέξω να τις δούμε πιο καθαρά!

 

(Πηγές: Α.Τ.Ε.Ι ΠΑΤΡΩΝ

ΣΧΟΛΗ : Σ.Ε.Υ.Π.

ΤΜΗΜΑ : ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ)